Seizoensgedicht - Bladerbeer

Eind jaren 80 verscheen in de serie Oosterse Bibliotheek een boek van Frits Vos, hoogleraar in de Japanse en Koreaanse letterkunde: Liefde rond, liefde vierkant. Zeven eeuwen Koreaanse poëzie (Meulenhof, 1978). Daarin belicht hij de Koreaanse dichtvorm sijo, die op dat moment in Nederland nog weinig aandacht had gehad, in tegenstelling tot de Japanse haiku.

De sijo zijn drieregelige gedichten van 45 lettergrepen met in elke regel een rustpauze. In de 13e eeuw, toen de dichtvorm opkwam, waren het liederen: het ritme werd daardoor bepaald. Het gaat om lyrische teksten, uitingen van persoonlijke ervaringen, over elk denkbaar onderwerp. De teksten weerspiegelen, zo benadrukt Vos, de natuur van het schiereiland.

Er bestonden van dezelfde sijo vaak meerdere versies; bij het doorgeven werd de tekst telkens een beetje aangepast. Nadat het Koreaanse alfabet zijn definitieve vorm gekregen had, in de 15e eeuw, werden de liederen ook opgeschreven. Losse sijo werden (en worden) vaak samengevoegd tot een cyclus. In zijn vertaling geeft Frits Vos de drieregelige sijo in zes regels weer: na elke rustpauze een nieuwe regel.

In de oudste sijo-bloemlezing (van 1727) – Ch’ ônggu yông’ ôn, ‘Liederen van de groene heuvels’ – waren 580 liederen opgenomen. Deze compilatie diende als voorbeeld voor latere verzamelingen. De meest recente verzameling die Vos noemt (gecompileerd door Sim Chaewan) is van 1972, met niet minder dan 3335 sijo.

Ik lees de sijo van Kim Samhyŏn (1675-1721) als een uitnodiging om naar de plek te komen die de dichter beschrijft: wakker worden onder een pijnboom, naar de meeuwen kijken, en het licht van de zon langzaam zien verdwijnen.

In de Koreaanse cultuur zijn pijnbomen verbonden met onsterfelijkheid. Het was ook de plek waar goden samenkwamen. Dit te weten geeft het gedicht een extra betekenislaag.